Sosial

Azərbaycan sənayesinin struktur problemləri: səbəbləri və həlli yollarına dair Araşdırma Sənədi

13 May, 2021
3559

idi-aze.org

Azərbaycan sənayesinin struktur problemləri, onların səbəbləri və həlli yollarına dair Demokratik Təşəbbüslər İnstitutunun (IDI) "Gənc İqtisadçılar” təlimlərinin məzunlarından ibarət araşdırma qrupu tədqiqat sənədi hazırlayıb.

Sənədin birinci hissəsində 2020-ci ildə Azərbaycanda ÜDM istehsalının quruluşu, illik ÜDM istehsalında sənayenin payının dinamikası, ümumi yekunda xüsusi çəkisi,  2005-2020-ci illərdə ölkə iqtisadiyyatında əsas kapitala investisiya qoyuluşlarında sənayenin payı, 2005-2020-ci illərdə sənaye məhsulunun dəyəri, 2019-cu ildə Azərbaycanda sənaye istehsalının sektoral strukturu, 2019-cu ildə Azərbaycan sənayesində yaradılmış ÜDM-in sektoral strukturu, həmin il Azərbaycanda sənaye istehsalının iqtisadi rayonlar üzrə strukturu, sənaye istehsalının sahə strukturu və s. qrafika və cədvəllər vasitəsilə əks etdirilib.

Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına əsasən, 2020-ci ildə ölkədə yeni yaradılan dəyərin 33.7 faizi sənayedə formalaşıb ki, bu da ölkə iqtisadiyyatının digər sahələri ilə müqayisədə ən böyük pay deməkdir. 2020-ci ildə ÜDM istehsalının 11.5 faizi ticarət və nəqliyyat vasitələrinin təmirinin, 7.7 faizi tikintinin, 7.1 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatnın, 6.9 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılığın, 2.0 faizi informasiya və rabitənin, 1.2 faizi turistlərin yerləşdirilməsi və ictimai iaşənin, 20.2 faizi isə digər sahələrin payına düşüb; məhsula və idxala xalis vergilər isə ÜDM-in 9.7 faizini təşkil edib.

Tədqiqatın ikinci hissəsində təbii sərvətlərin mövcudluğu; ehtiyatları və coğrafi yerləşməsi; keçilmiş yoldan asılılıq; cəmiyyətin inkişaf səviyyəsi; sosial-iqtisadi, mədəni və demoqrafik amillər; dövlətin iqtisadi və investisiya siyasəti; habelə dövlət tənzimlənməsinin təsirləri; ticarət qaydaları və xarici ticarət əlaqələri; infrastruktur (istehsal və bazar) amillər və s. araşdırılıb.

Sənəddə qeyd olunub ki, sənayenin diversifikasiyası bir sıra ənənəvi istehsal sahələri ilə yanaşı, ənənəvi olmayan, yeni istehsal sahələrinin qurulmasını tələb edir:
•ilk növbədə yerli xammala əsaslanan rəqabət qabiliyyətli ağır sənaye istehsalı genişləndirilməlidir; 
• emal sənayesinin digər sahələrində yeni istehsal gücləri yaradılmalıdır; 
. yüksək texnologiyalı istehsal böyük həcmdə araşdırma və genişləndirmə fəaliyyəti tələb etdiyi üçün bu sahədə prioritetlər bir neçə konkret sahə ilə məhdudlaşdırılmalıdır.

Sənayenin rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi məqsədi ilə: 
•enerji tariflərinin tənzimlənməsində çeviklik artırılmalı;
•çevik tarif siyasəti əlverişli vergi və gömrük rejimi və çevik məzənnə siyasəti ilə müşayət edilməli; 
•sənayeyə investisiyalar cəlb etmək imkanları genişləndirilməli; 
•dövlətin güzəştli kreditlərindən istifadə və lizinq imkanları artırılmalı;
•qeyri-neft sənayesinə investisiyaların təşviqi mexanizmi yaradılmalı; 
•dövlət vəsaiti hesabına həyata keçirilən infrastruktur layihələrinin özəl sektorun investisiyaları ilə əlaqələndirilməsi mexanizmi qurulmalı;  
•habelə dövlət-özəl tərəfdaşlıq modellərinin tətbiqinin genişləndirilməsi diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır.

Araşdırma nəticəsində məlum olub ki, son 10 ildə ölkədə iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və qeyri-neft sənayesinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində  bir sıra dövlət proqramlarının və strategiyaların qəbul edilməsinə və icrasına, habelə ölkədə biznes mühitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində  addımlar atılmasına baxmayaraq ölkənin sənaye strukturunda hələ də ciddi problemlər var: 
•sənaye istehsalının təqribən 70 faizi mədənçıxarma sənayesinin, o cümlədən 65 faizi neft-qaz hasilatının payına düşür;
•sənaye istehsalının 70 faizindən bir qədər çoxu, sənayenin yeni dəyərinin 85 faizindən çoxu neft-qaz hasilatı və neft məhsulları istehsalının payına düşür; 
•ölkənin ümumi ixracının 90 faizi xam neft, təbii qaz və neft məhsullarının payına düşür; 
•ölkədə emal sənayesinə aid istehsal sahələrinin inkişaf səviyyəsi hələ çox aşağı səviyyədədir - neft məhsulları istehsalı nəzərə alınmazsa, emal sənayesi sahələrində yeni yaradılan dəyər il ərzində sənayedə yaradılan yeni dəyərin 10 faizindən də azdır; 
•emal sənayesi sahələrində əsasən aşağı və orta aşağı texnoloji məhsul qruplarına aid məhsullar istehsal olunur;
•sənaye istehsalının 90 faizinə qədəri Bakı şəhəri və Abşeron iqtisadi rayonu ərazisindədir. 

Sənəddə həmçinin qeyd olunur ki, ölkənin sənaye istehsalının 70 faizindən, sənayedə yaradılan yeni dəyərin 85 faizindən çoxu və  ölkənin ümumi ixracının 90 faizi  neft-qaz hasilatı və neft məhsullarının istehsalının payına düşür; ölkənin emal sənayesi hələ də xarici investorlar üçün cəlbedici deyil, yerli investorlar da emal sənayesi sahələrinə xüsusi maraq göstərmirlər. 

Araşdırmanın sonunda hökumətin sənaye və investisiya siyasətinin yaxşılaşdırılmasına yönəlik təklif və tövsiyələr yer alıb.


Toplum TV Azərbaycanın müstəqil xəbər platformasıdır. O, ölkədə və bölgədə baş verən siyasət, iqtisadiyyat, sosial, kriminal, gender mövzularında xəbərləri dəqiq və qərəzsiz şəkildə izləyicilərimizə çatdırır.

Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCztIohlYx63yMJzcRTF18IA

WebSite: https://toplummedia.tv

Facebook: https://www.facebook.com/toplumtv

İnstagram: https://www.instagram.com/toplum.media/

Telegram: https://t.me/Tvtoplum

Şikayətlərinizi bizə göndərin: info@toplum.tv

Sosial

Azərbaycanda uşaqların sayı azalır 

10 İyun 2025

Foto: açıq mənbə

Azərbaycanda uşaqların sayının azaldığı bildirilir.  Bu barədə məlumat Bakı Araşdırmalar İnstitutunun (BAİ) Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən hazırladığı infoqrafikada öz əksini tapıb.  İnfoqrafikaya əsasən, 1990-cı ildə Azərbaycanda 17 yaşa qədər uşaqlar ölkə əhalisinin 38,5 %-ni təşkil edirdisə, 2023-cü ildə bu göstərici təxminən 26 %-ə düşüb.  1990-cı ildə bu yaş qrupu üzrə əhalinin sayı 2 milyon 780 mindən çox olduğu halda, 2023-cü ildə 5,3 % azalaraq 2 milyon 633 min nəfərə düşüb.  Azalmanın daha çox qız uşaqları hesabına baş verdiyi müşahidə olunur. Oğlan uşaqlarının sayı ötən dövrdə 1,8%, qız uşaqları isə 9% azalıb. İqtisadçı Samir Əliyev bunun səbəbini ümumi nəsilvermə (fertillik) əmsalının...
Sosial

Naxçıvanda 9-u uşaq olmaqla 17 nəfər dönərdən zəhərlənib 

9 İyun 2025

Foto: Azərtac

Naxçıvan şəhərində Heydər Əliyev prospektində yerləşən “Kassap Döner” restoranında 17 nəfər qidadan zəhərlənib.  Bu barədə iyunun 9-da APA Naxçıvan Muxtar Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinə istinadən xəbər verib.  Naxçıvan Muxtar Respublikası Yoluxucu Xəstəliklər Mərkəzinin həkim-infekionisti Nəzmin Allahverdiyeva jurnalistlərə deyib ki, 9-u azyaşlı olan 17 nəfər artıq evə buraxılıb.  “Daxil olarkən xəstələrin vəziyyəti orta-ağır və iki nəfər xəstənin vəziyyəti isə ağır vəziyyətdə idi. Aparılan simptomatik yardımlardan və dinamik müşahidədən sonra xəstələr tam klinik sağalma ilə evə buraxılıb. Bunlardan 3-ü ayrı ailə üzvləri olub. 5 nəfər bir ailədən, 4 nəfər bir, 3 nəfər isə ayrı bir ailədən olub”, - o qeyd edib.  Qida...

Seçilmiş Videolar

Toplum TV loqo