Sosial

Azərbaycan sənayesinin struktur problemləri: səbəbləri və həlli yollarına dair Araşdırma Sənədi

13 May, 2021
3582

idi-aze.org

Azərbaycan sənayesinin struktur problemləri, onların səbəbləri və həlli yollarına dair Demokratik Təşəbbüslər İnstitutunun (IDI) "Gənc İqtisadçılar” təlimlərinin məzunlarından ibarət araşdırma qrupu tədqiqat sənədi hazırlayıb.

Sənədin birinci hissəsində 2020-ci ildə Azərbaycanda ÜDM istehsalının quruluşu, illik ÜDM istehsalında sənayenin payının dinamikası, ümumi yekunda xüsusi çəkisi,  2005-2020-ci illərdə ölkə iqtisadiyyatında əsas kapitala investisiya qoyuluşlarında sənayenin payı, 2005-2020-ci illərdə sənaye məhsulunun dəyəri, 2019-cu ildə Azərbaycanda sənaye istehsalının sektoral strukturu, 2019-cu ildə Azərbaycan sənayesində yaradılmış ÜDM-in sektoral strukturu, həmin il Azərbaycanda sənaye istehsalının iqtisadi rayonlar üzrə strukturu, sənaye istehsalının sahə strukturu və s. qrafika və cədvəllər vasitəsilə əks etdirilib.

Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına əsasən, 2020-ci ildə ölkədə yeni yaradılan dəyərin 33.7 faizi sənayedə formalaşıb ki, bu da ölkə iqtisadiyyatının digər sahələri ilə müqayisədə ən böyük pay deməkdir. 2020-ci ildə ÜDM istehsalının 11.5 faizi ticarət və nəqliyyat vasitələrinin təmirinin, 7.7 faizi tikintinin, 7.1 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatnın, 6.9 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılığın, 2.0 faizi informasiya və rabitənin, 1.2 faizi turistlərin yerləşdirilməsi və ictimai iaşənin, 20.2 faizi isə digər sahələrin payına düşüb; məhsula və idxala xalis vergilər isə ÜDM-in 9.7 faizini təşkil edib.

Tədqiqatın ikinci hissəsində təbii sərvətlərin mövcudluğu; ehtiyatları və coğrafi yerləşməsi; keçilmiş yoldan asılılıq; cəmiyyətin inkişaf səviyyəsi; sosial-iqtisadi, mədəni və demoqrafik amillər; dövlətin iqtisadi və investisiya siyasəti; habelə dövlət tənzimlənməsinin təsirləri; ticarət qaydaları və xarici ticarət əlaqələri; infrastruktur (istehsal və bazar) amillər və s. araşdırılıb.

Sənəddə qeyd olunub ki, sənayenin diversifikasiyası bir sıra ənənəvi istehsal sahələri ilə yanaşı, ənənəvi olmayan, yeni istehsal sahələrinin qurulmasını tələb edir:
•ilk növbədə yerli xammala əsaslanan rəqabət qabiliyyətli ağır sənaye istehsalı genişləndirilməlidir; 
• emal sənayesinin digər sahələrində yeni istehsal gücləri yaradılmalıdır; 
. yüksək texnologiyalı istehsal böyük həcmdə araşdırma və genişləndirmə fəaliyyəti tələb etdiyi üçün bu sahədə prioritetlər bir neçə konkret sahə ilə məhdudlaşdırılmalıdır.

Sənayenin rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi məqsədi ilə: 
•enerji tariflərinin tənzimlənməsində çeviklik artırılmalı;
•çevik tarif siyasəti əlverişli vergi və gömrük rejimi və çevik məzənnə siyasəti ilə müşayət edilməli; 
•sənayeyə investisiyalar cəlb etmək imkanları genişləndirilməli; 
•dövlətin güzəştli kreditlərindən istifadə və lizinq imkanları artırılmalı;
•qeyri-neft sənayesinə investisiyaların təşviqi mexanizmi yaradılmalı; 
•dövlət vəsaiti hesabına həyata keçirilən infrastruktur layihələrinin özəl sektorun investisiyaları ilə əlaqələndirilməsi mexanizmi qurulmalı;  
•habelə dövlət-özəl tərəfdaşlıq modellərinin tətbiqinin genişləndirilməsi diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır.

Araşdırma nəticəsində məlum olub ki, son 10 ildə ölkədə iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və qeyri-neft sənayesinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində  bir sıra dövlət proqramlarının və strategiyaların qəbul edilməsinə və icrasına, habelə ölkədə biznes mühitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində  addımlar atılmasına baxmayaraq ölkənin sənaye strukturunda hələ də ciddi problemlər var: 
•sənaye istehsalının təqribən 70 faizi mədənçıxarma sənayesinin, o cümlədən 65 faizi neft-qaz hasilatının payına düşür;
•sənaye istehsalının 70 faizindən bir qədər çoxu, sənayenin yeni dəyərinin 85 faizindən çoxu neft-qaz hasilatı və neft məhsulları istehsalının payına düşür; 
•ölkənin ümumi ixracının 90 faizi xam neft, təbii qaz və neft məhsullarının payına düşür; 
•ölkədə emal sənayesinə aid istehsal sahələrinin inkişaf səviyyəsi hələ çox aşağı səviyyədədir - neft məhsulları istehsalı nəzərə alınmazsa, emal sənayesi sahələrində yeni yaradılan dəyər il ərzində sənayedə yaradılan yeni dəyərin 10 faizindən də azdır; 
•emal sənayesi sahələrində əsasən aşağı və orta aşağı texnoloji məhsul qruplarına aid məhsullar istehsal olunur;
•sənaye istehsalının 90 faizinə qədəri Bakı şəhəri və Abşeron iqtisadi rayonu ərazisindədir. 

Sənəddə həmçinin qeyd olunur ki, ölkənin sənaye istehsalının 70 faizindən, sənayedə yaradılan yeni dəyərin 85 faizindən çoxu və  ölkənin ümumi ixracının 90 faizi  neft-qaz hasilatı və neft məhsullarının istehsalının payına düşür; ölkənin emal sənayesi hələ də xarici investorlar üçün cəlbedici deyil, yerli investorlar da emal sənayesi sahələrinə xüsusi maraq göstərmirlər. 

Araşdırmanın sonunda hökumətin sənaye və investisiya siyasətinin yaxşılaşdırılmasına yönəlik təklif və tövsiyələr yer alıb.


Toplum TV Azərbaycanın müstəqil xəbər platformasıdır. O, ölkədə və bölgədə baş verən siyasət, iqtisadiyyat, sosial, kriminal, gender mövzularında xəbərləri dəqiq və qərəzsiz şəkildə izləyicilərimizə çatdırır.

Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCztIohlYx63yMJzcRTF18IA

WebSite: https://toplummedia.tv

Facebook: https://www.facebook.com/toplumtv

İnstagram: https://www.instagram.com/toplum.media/

Telegram: https://t.me/Tvtoplum

Şikayətlərinizi bizə göndərin: info@toplum.tv

Sosial

Bayırşəhər sakinləri tarixi binaların ianə hesabına təmirini istəyir 

23 İyul 2025

Foto: sosial media

Paytaxtın Yasamal rayonunun Bayırşəhər adlanan hissəsində yaşayan sakinlər ərazidəki tarixi binaların sökülməməsi və təmir olunması üçün aiddiyatı qurumlara müraciət edib.  Memar Abdul Hüseynovun ictimailəşdirdiyi müraciətdə sakinlər binaların öz yığdıqları ianə hesabına bərpasına razılıq verilməsini istəyir.  “Məqsədimiz Bakının Bayırşəhər ərazisində yerləşən tarixi abidə və tarixi abidə olmayan, lakin tarixi abidələr kimi uzunömürlü, möhkəm, zəlzələ və digər təbii fəlakətlərə dözümlü, baxımsız binaların bərpası üçün ianə əsasında təşəbbüs göstərməkdir. Hazırda baxımsızlıqdan bəzi tarixi və qeyri-tarixi binalar ciddi texniki aşınma və memarlıq deformasiyasına məruz qalıb ki, bu da onların tamamilə sıradan çıxmasına səbəb ola bilər”, - müraciətdə bildirilir.  “Bütün bu məsələləri nəzərə alaraq şəxsi...
Sosial

Azərbaycanda bəzi siqaretlər bahalaşdı

23 İyul 2025

Foto: açıq mənbə

Bu gündən Azərbaycanda bəzi tütün məmulatlarının qiymətinin bahalaşdığı bildirilir. Bu barədə “Trend”-ə siqaret satışı ilə məşğul olan şəxslər məlumat verib. Bildirilib ki, artıq bu barədə siqaret satışını həyata keçirən şirkətlər onları məlumatlandırıb. Məlumata görə, “Keno” markalı siqaretlərin “boz nazik” və kompakt çeşidinin qiyməti 0,20 qəpik bahalaşıb. Ötən ilin dekabrın 27-də Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişikliklərə əsasən, tütün və bu qəbildən olan məhsullara tətbiq edilən aksiz dərəcələri artırılmışdı. 2025-ci ilin yanvar ayından etibarən aksiz rüsumlarının artırılması qüvvəyə mindi.

Seçilmiş Videolar

Toplum TV loqo